Artroza – co to jest za choroba?
Artroza, powszechnie znana jako choroba zwyrodnieniowa stawów, to najczęstsza przewlekła choroba dotycząca stawów. Jej rozwój związany jest z postępującym uszkodzeniem chrząstki stawowej, czyli elastycznej tkanki pokrywającej końce kości w obrębie stawów. Gdy chrząstka ulega zużyciu lub zniszczeniu, dochodzi do bezpośredniego tarcia kości o kość. Ten niekorzystny proces generuje ból, powoduje uczucie sztywności oraz wywołuje stany zapalne w stawie, znacząco wpływając na komfort życia i sprawność ruchową. Artroza jest chorobą o charakterze postępującym, co oznacza, że z czasem jej symptomy mogą się nasilać, prowadząc do ograniczenia ruchomości, a w skrajnych przypadkach nawet do niepełnosprawności.
Jakie są przyczyny artrozy?
Choć dokładne mechanizmy powstawania artrozy nie są w pełni poznane, zidentyfikowano szereg czynników zwiększających ryzyko jej rozwoju. Wiek jest jednym z kluczowych elementów – wraz z upływem lat nasza tkanka chrzęstna ulega naturalnemu zużyciu. Szczególną grupą narażoną są kobiety, zwłaszcza po okresie menopauzy, co wiąże się ze zmianami hormonalnymi. Czynniki genetyczne odgrywają znaczącą rolę, predysponując do rozwoju choroby. Otyłość stanowi poważne obciążenie dla stawów, zwłaszcza tych obciążanych wagą, takich jak kolana i biodra. Urazy stawów, zarówno te jednorazowe, jak i powtarzające się, mogą uszkodzić chrząstkę i przyspieszyć rozwój zmian zwyrodnieniowych. Podobnie, powtarzające się obciążenie stawów w wyniku wykonywania specyficznych czynności zawodowych lub sportowych, a także istniejące wady postawy, mogą przyczyniać się do powstawania artrozy.
Najczęstsze objawy artrozy stawów
Rozpoznanie artrozy opiera się na charakterystycznych objawach zgłaszanych przez pacjenta. Kluczowym symptomem jest ból stawów, który zazwyczaj nasila się pod koniec dnia oraz podczas aktywności fizycznej, a przynosi ulgę w spoczynku. Bardzo częstym objawem jest również sztywność stawów, szczególnie dokuczliwa po przebudzeniu lub po dłuższym okresie bezruchu. Inne symptomy to ograniczenie ruchomości w stawie, które utrudnia codzienne funkcjonowanie, oraz charakterystyczne trzeszczenie lub przeskakiwanie w stawie podczas ruchu. W zaawansowanych stadiach choroby mogą pojawić się również deformacje stawów oraz widoczne obrzęki, świadczące o stanie zapalnym i zmianach strukturalnych.
Artroza: diagnostyka i leczenie
Diagnostyka artrozy opiera się na połączeniu analizy objawów klinicznych, szczegółowego badania fizykalnego przeprowadzonego przez lekarza oraz badań obrazowych. Podstawowym narzędziem diagnostycznym jest RTG stawów, które pozwala uwidocznić zmiany w strukturze kostnej i przestrzeni stawowej. W bardziej złożonych przypadkach, lub gdy potrzebna jest dokładniejsza ocena tkanek miękkich, stosuje się rezonans magnetyczny (MRI) lub ultrasonografię (USG) stawów. Celem leczenia artrozy jest przede wszystkim łagodzenie bólu, poprawa funkcji stawów i spowolnienie postępu choroby, ponieważ obecnie nie istnieje metoda pozwalająca na całkowite wyleczenie.
Leczenie niefarmakologiczne: ruch, dieta i fizjoterapia
Podstawą leczenia niefarmakologicznego jest zmiana stylu życia i aktywne podejście do choroby. Kluczowe jest utrzymanie prawidłowej masy ciała, co znacząco odciąża stawy, zwłaszcza kolanowe i biodrowe. Niezwykle ważna jest regularna aktywność fizyczna, ale w formie dostosowanej do możliwości organizmu. Zalecane są ćwiczenia o niskim wpływie na stawy, takie jak pływanie, jazda na rowerze czy joga, które wzmacniają mięśnie otaczające staw, poprawiają jego stabilność i zakres ruchu. Fizjoterapia odgrywa nieocenioną rolę, oferując indywidualnie dopasowane ćwiczenia, terapię manualną, a także nowoczesne metody, takie jak Super Indukcyjna Stymulacja (SIS), która może przynieść ulgę w bólu i poprawić ruchomość bez dodatkowego obciążania stawów.
Farmakologiczne leczenie bólu i stanów zapalnych
W celu zwalczania bólu i stanów zapalnych towarzyszących artrozie stosuje się leczenie farmakologiczne. Podstawowymi lekami są leki przeciwbólowe, takie jak paracetamol, który działa łagodząco na dolegliwości bólowe. W przypadku silniejszego stanu zapalnego, lekarz może zalecić niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Dostępne są one w formie doustnej, która działa ogólnoustrojowo, ale również jako leki miejscowe w postaci maści czy żeli, które aplikuje się bezpośrednio na bolący staw, minimalizując ryzyko ogólnoustrojowych skutków ubocznych.
Iniekcje i zabiegi – kiedy są potrzebne?
W przypadkach, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi wystarczającej ulgi, a objawy artrozy są nasilone, lekarz może rozważyć zastosowanie iniekcji dostawowych. Najczęściej podawany jest wówczas kwas hialuronowy, który działa jako substytut naturalnego płynu stawowego, poprawiając smarowanie i amortyzację w stawie. Alternatywnie, w celu silnego i szybkiego zmniejszenia stanu zapalnego, stosuje się iniekcje z kortykosteroidów. W bardziej zaawansowanych stadiach choroby, gdy metody zachowawcze i iniekcyjne zawodzą, a jakość życia pacjenta jest znacząco obniżona, rozważa się leczenie operacyjne. Mogą to być procedury takie jak artroskopia (minimalnie inwazyjne oczyszczenie stawu), osteotomia (korekcja osi kości) lub endoprotezoplastyka, czyli całkowita wymiana stawu na sztuczną protezę. Coraz popularniejszą metodą jest także terapia osoczem bogatopłytkowym (PRP), która ma na celu stymulację naturalnych procesów naprawczych w organizmie.
Najczęściej dotknięte stawy: kolano, biodro, kręgosłup i palce
Artroza może dotyczyć niemal każdego stawu w organizmie, jednak istnieją miejsca, które są statystycznie częściej atakowane przez tę chorobę. Do najczęściej dotkniętych stawów należą stawy kolanowe, stawy biodrowe, stawy kręgosłupa, a także stawy rąk i stawy skokowe. Zrozumienie specyfiki zmian w poszczególnych lokalizacjach jest kluczowe dla skutecznego radzenia sobie z chorobą.
Artroza kolana i biodra – specyfika
Artroza kolana, często określana jako gonartroza, jest jedną z najbardziej powszechnych postaci choroby zwyrodnieniowej. Objawia się bólem, sztywnością i ograniczoną ruchomością, co utrudnia chodzenie i wykonywanie codziennych czynności. Podobnie, artroza biodra (kokartroza) generuje silny ból, często promieniujący do pachwiny i uda, a także ogranicza zakres ruchu w stawie, co wpływa na chód i podstawowe czynności jak siadanie czy wstawanie. Ze względu na duże obciążenie, jakim poddawane są te stawy, czynniki takie jak otyłość czy nadmierny wysiłek fizyczny znacząco przyspieszają rozwój choroby.
Artroza kręgosłupa – objawy i leczenie
Artroza kręgosłupa, znana również jako choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa, najczęściej dotyka stawy międzykręgowe oraz krążki międzykręgowe. Może prowadzić do zwężenia kanału kręgowego, co skutkuje uciskiem na nerwy i może objawiać się bólem promieniującym do kończyn, drętwieniem lub osłabieniem mięśni. Objawy mogą obejmować ból pleców, sztywność poranną, a także bóle głowy przy zwyrodnieniu odcinka szyjnego. Leczenie skupia się na łagodzeniu bólu, poprawie ruchomości oraz wzmocnieniu mięśni przykręgosłupowych poprzez fizjoterapię i odpowiednie ćwiczenia.
Artroza palców rąk i stawu skokowego
Artroza palców rąk charakteryzuje się powstawaniem guzków Heberdena (na końcu palca, przy paznokciu) i Boucharda (w środkowej części palca), a także deformacją stawów, co może prowadzić do trudności w chwytaniu przedmiotów. Z kolei artroza stawu skokowego często dotyczy osób młodych i aktywnych fizycznie, będąc wynikiem przebytych urazów, takich jak skręcenia. Objawia się bólem podczas chodzenia i ograniczeniem ruchomości, co może wpływać na zdolność do uprawiania sportu i wykonywania codziennych czynności.
Profilaktyka artrozy – jak zapobiegać chorobie?
Zapobieganie artrozie polega na minimalizowaniu czynników ryzyka i promowaniu zdrowego stylu życia. Kluczowe jest utrzymanie zdrowej masy ciała, co odciąża stawy i zmniejsza ryzyko ich uszkodzenia. Regularna aktywność fizyczna, dostosowana do wieku i kondycji, wzmacnia mięśnie i poprawia kondycję stawów. Należy również unikać urazów stawów, stosując odpowiednie techniki podczas wysiłku fizycznego i dbając o bezpieczeństwo. Dbanie o prawidłową postawę ciała podczas siedzenia, stania i podnoszenia przedmiotów minimalizuje nadmierne obciążenie stawów, zwłaszcza kręgosłupa i bioder. Warto pamiętać, że choć nie można całkowicie wyeliminować ryzyka rozwoju artrozy, świadome działania profilaktyczne mogą znacząco opóźnić jej pojawienie się i złagodzić jej przebieg.
Nazywam się Damian Cebrowski i jestem autorem artykułów na stronie mamaipapawpraktyce.pl. Piszę o tematach, które są bliskie każdemu rodzicowi, starając się przekazać praktyczne porady, inspiracje oraz cenne wskazówki.