Kiedy Twoje dziecko wyda z siebie to długo wyczekiwane „Mama”? To pytanie nurtuje wielu rodziców, którzy z niecierpliwością oczekują na pierwsze słowa swojej pociechy. Rozwój mowy to fascynujący proces, pełen etapów i indywidualnych różnic. Zrozumienie, jak przebiega rozwój mowy, pomoże Ci wspierać Twoje dziecko w tej ważnej umiejętności.
Pierwsze kroki w komunikacji: od płaczu do głużenia
Na początku swojego życia niemowlę komunikuje się za pomocą płaczu. Wymiana spojrzeń, kwilenie, mruczenie, płacz, śmiech − to nic innego, jak próby nawiązania kontaktu. Z czasem rodzice uczą się rozpoznawać rodzaje płaczu swojego dziecka − czy płacze, bo jest głodne, zmęczone, czy potrzebuje zmiany pieluszki. Około 2-3 miesiąca życia pojawia się głużenie. Dziecko wydaje pierwsze niezdefiniowane, ale bardzo miłe dla ucha dźwięki w pozycji leżącej. Są to krótkie, gardłowe dźwięki („he”, „agu”). „Melodia” to spory eufemizm – w tym przypadku rozumiemy to jako krzyk i płacz. Zwykle pojawia się w momentach, gdy niemowlak chce zakomunikować potrzebę otoczeniu (czyli przynajmniej kilkanaście razy dziennie). Dźwięki głużenia świadczą o tym, że maluch jest już w stanie prostować krtań – ściśnięta, czyli taka, jak w pierwszych tygodniach od urodzenia, nie pozwala wydawać takich dźwięków. Kiedy dziecko głuży, trenuje też narządy mowy, przygotowując je na opanowanie bardziej zaawansowanych umiejętności na drodze rozwoju mowy. Zdrowe dziecko przechodzi przez ten etap rozwoju mowy do 6. miesiąca życia.
Gaworzenie: naśladowanie dźwięków otoczenia
Kolejnym etapem jest gaworzenie, które pojawia się około 6-8 miesiąca życia. Dziecko dużo gaworzy, powtarzając zasłyszane zbitki sylab („da-da”) i zachęcając wszystkich do „rozmowy”. Maluszek ma już świadomość, że wydawane przez niego dźwięki służą do porozumiewania się z otoczeniem. Gaworzenie dziecka to celowe naśladowanie ludzkiej mowy. Zaczyna się od pojedynczych sylab, takich jak „ma” i „da” i ciągów, np. „ma-ma-ma”. Potem pojawiają się pierwsze sylaby podwojone, które przypominają wyrazy, np. „ma-ma”, „da-da” – tak rozpoznasz gaworzenie. Na rozwój mowy pod kątem gaworzenia pozwala wykształcona już umiejętność kontroli przepływu powietrza pomiędzy strunami głosowymi oraz większa niż dotąd kontrola języka i warg. U większości dzieci okres ten rozpoczyna się między 5. a 9. miesiącem życia. Pamiętajmy jednak, że każde dziecko rozwija się w swoim tempie.
Rozumienie przed mówieniem: bierny słownik dziecka
W rozwoju mowy istotne znaczenie ma zasada „rozumienie przed mówieniem”. Oznacza to, że zanim dziecko zacznie używać słów, musi zrozumieć, co Ty do niego mówisz. Maluszek koncentruje się na intonacji i melodii języka. Dziecko szybciej buduje swój bierny słownik językowy, dlatego zwykle rozumie więcej niż wypowiada. Dzieci, z którymi mamy dużo „rozmawiały” w okresie życia płodowego, łatwiej rozwijają umiejętność mówienia w przyszłości.
Pierwsze słowa: kiedy dziecko mówi „Mama” i „Tata”?
Około 9. miesiąca dziecko potrafi powiązać dany dźwięk z osobą lub czynnością. Świadomie używa sylab i częściej mówi do siebie niż do innych. W okolicach pierwszych urodzin z ust dziecka pada poprawnie użyte pełne słowo, najczęściej „mama”, „tata”, „papa” lub „nie”. Zazwyczaj około 12. miesiąca dziecko świadomie potrafi już powiedzieć „mama”, „tata”, „tak”, „nie”. Choć „Mama” jako pierwsze słowo ma znamiona stereotypu – tak naprawdę to, kiedy dziecko zaczyna mówić mama, jest uwarunkowane indywidualnie. To słowo równie dobrze może zastąpić inne. CzÄ™sto sÅ‚owa â€mama†i â€tata†pojawiajÄ… siÄ™ w mowie dziecka jako jedne z pierwszych – nic dziwnego, nazywajÄ… najbliższe dla malucha osoby i możliwość zawoÅ‚ania, przyciÄ…gniÄ™cia ich uwagi jest dla dziecka niezwykle cenna.
Dwulatek: eksplozja słownictwa i proste zdania
Drugi rok życia to intensywny czas poznawania nowych słów. Około 1,5 roczku dziecko często potrafi wypowiedzieć już 50 słów. Używaj podczas zabawy z nim wyrazów dźwiękonaśladowczych: „miau-miau”, „hau-hau”, „ko-ko” i „brum-brum”, które dziecko chętnie powtarza. W drugim roku życia słownik maluszka rozszerza się w ekspresowym tempie. Dziecko tworzy własne odpowiedniki słów lub skróty wyrazów, które mają mu ułatwić porozumiewanie się z innymi. W jakim wieku dziecko zaczyna mówić zdaniami? Pierwsze zdania dziecko zaczyna budować w okolicy swoich drugich urodzin.
Trzeci rok życia: budowanie złożonych zdań i zadawanie pytań
Trzeci rok życia to czas, kiedy dziecko ma już spory zasób słów. Łączy je, budując zdania i zadając pytania. Trzylatek jest już całkiem dobrze rozumiany przez otoczenie, nie tylko najbliższych i potrafi na przykład powiedzieć, co działo się w przedszkolu. Będą to oczywiście bardzo proste opowieści, ale już całkiem ciekawe. Dziecko ma prawo do popełniania błędów gramatycznych, tworzenia neologizmów. Wbrew pozorom takie zjawiska świadczą o jego świadomości językowej.
Jak wspomagać rozwój mowy dziecka?
Istnieje kilka sposobów, które mogą usprawnić proces rozwoju mowy: Dużo rozmawiaj ze swoim dzieckiem. Czytaj mu książeczki. Używaj wyrazów dźwiękonaśladowczych. Zachęcaj do gaworzenia i reaguj na dźwięki, które wydaje maluszek. Ogranicz czas spędzany przed ekranem telewizora, smartfona czy tabletu. Pamiętaj, że ssanie smoczka przez dziecko oraz picie z butelki ze smoczkiem po ukończeniu pierwszego roku życia mogą opóźnić naukę mówienia.
Kiedy szukać pomocy specjalisty?
Rozwój mowy to kwestia indywidualna, ale istnieją pewne sygnały, które powinny skłonić do konsultacji ze specjalistą.
* Brak gaworzenia po 9 miesiącu życia.
* Brak reakcji na dźwięki.
* U rocznego dziecka, które nie używa pojedynczych słów.
* U dwulatka, który nie łączy dwóch słów w proste zdania.
* U trzylatka, którego mowa jest niezrozumiała dla otoczenia.
Specjalistą, do którego warto się udać, jest logopeda, który oceni rozwój mowy dziecka i w razie potrzeby zaleci odpowiednie ćwiczenia. W przypadku podejrzenia problemów ze słuchem, konieczna może być wizyta u laryngologa lub audiologa. PamiÄ™taj, że jeÅ›li coÅ› ciÄ™ niepokoi, lub pomimo ćwiczeÅ„ nie udaje wam siÄ™ osiÄ…gnąć kolejnych kroków w rozwoju mowy, zawsze warto zgÅ‚osić siÄ™ do specjalisty.
Metody wspierania nauki słowa „Mama”
Co zrobić, gdy chcesz pomóc dziecku w nauce słowa „Mama”? Można zastosować różne zabawy i ćwiczenia, takie jak pokazywanie siebie w lustrze, nazywanie siebie „Mama” podczas różnych czynności czy powtarzanie sylab „ma-ma”. StaÅ„ przed lustrem i zobacz, jak poruszajÄ… siÄ™ twoje usta, gdy wypowiadasz sÅ‚owo â€mama†lub â€tataâ€. A teraz wypowiedz je bardziej teatralnie, aby ruch żuchwy byÅ‚ wyraźnie widoczny. Zaprezentuj ten ruch dziecku, bezgÅ‚oÅ›nie wypowiadajÄ…c sÅ‚owa – tak, aby maluch skupiÅ‚ siÄ™ tylko na ruchu żuchwy i spróbowaÅ‚ go naÅ›ladować. Brawo! Weź rÄ…czkÄ™ dziecka i przyłóż do swojej twarzy, aby zachÄ™cić malucha do spojrzenia na niÄ…. Wypowiadaj sÅ‚owo â€mamaâ€, wciąż przykÅ‚adajÄ…c rÄ™kÄ™ dziecka do swojego policzka – w ten sposób stworzysz mu okazjÄ™ do poczucia ruchu artykulatorów.
Pamiętaj, że każde dziecko rozwija się w swoim własnym tempie. Nie porównuj swojego dziecka do innych, skup się na jego indywidualnych potrzebach i wspieraj go w rozwijaniu umiejętności komunikacyjnych. Ciesz się każdym nowym słowem i każdym postępem w rozwoju mowy Twojej pociechy.
Nazywam się Damian Cebrowski i jestem autorem artykułów na stronie mamaipapawpraktyce.pl. Piszę o tematach, które są bliskie każdemu rodzicowi, starając się przekazać praktyczne porady, inspiracje oraz cenne wskazówki.
